Koniec roku zbliża się dużymi krokami i w mediach pojawiają się z coraz liczniejsze reklamy programów IKE i IKZE. Nie bez powodu częstotliwość ich emisji tradycyjnie wzrasta w ostatnich miesiącach każdego roku podatkowego. Produkty te dają bowiem ich posiadaczom liczne, wymierne korzyści finansowe. Dlatego dziś postaram się kompleksowo opowiedzieć o IKE i IKZE, tak aby temat ten przestał budzić jakiekolwiek wątpliwości.
Po pierwsze, co to właściwie jest?
IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) powstały w 2004 roku, a IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) w 2012 jako elementy III filaru systemu emerytalnego. Ich funkcjonowanie reguluje ustawa o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Posiadanie zarówno IKE, jak i IKZE jest dobrowolne, w przeciwieństwie do obowiązkowego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w ZUS. Prawo do dokonywania wpłat na IKE i IKZE przysługuje osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. Należy pamiętać, że jedna osoba może posiadać tylko jedno konto IKE i jedno konto IKZE. Jeżeli po jakimś czasie nie jest ona zadowolona ze sposobu prowadzenia konta przez daną instytucję finansową, może w każdym czasie przenieść zgromadzony kapitał do innego podmiotu. Z raportu KNF wynika, że na dzień 31 grudnia 2016 r. instytucje finansowe prowadziły 902 615 IKE i 643 112 IKZE, a wartość środków zgromadzonych na tych kontach wyniosła odpowiednio 6 655 497 tys. zł i 1 078 090 tys. zł.
Podmioty, które mogą oferować IKE i IKZE to:
fundusze inwestycyjne zarządzane przez to samo TFI,podmioty prowadzące działalność maklerską (domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską), zakłady ubezpieczeń na życie,banki, dobrowolne fundusze emerytalne prowadzone przez powszechne towarzystwa emerytalne.
Po drugie, jakie kwoty możemy wpłacać do IKE i IKZE?
Na wstępnie należy zaznaczyć, że nie ma obowiązku posiadania obu kont, ani wymogu prowadzenia ich w obrębie tej samej instytucji. Eksperci są jednak zgodni, że oferowane kompleksowe rozwiązanie, czyli IKE i IKZE, jest dobrym uzupełnieniem każdego portfela inwestycyjnego. Roczny limit wpłat dla IKE jest ograniczony do maksymalnie 300% prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, który w 2017 roku wynosi 12 789 zł. Natomiast roczny limit wpłat na IKZE ogłasza Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego i tym samym w 2017 roku wynosi on 5115,60 zł. Na marginesie dodam, że średnia wysokość wpłaty do IKE w 2016 r. wynosiła 3,7 tyś. zł., a do IKZE 2,8 tyś. zł.
Po trzecie, jakie są główne zalety posiadania IKE i IKZE?
Najogólniej rzecz ujmując, głównymi korzyściami płynącymi z posiadania IKE i IKZE są korzyści podatkowe, czyli przede wszystkim możliwość uniknięcia zapłaty tzw. podatku „Belki” (19% podatek od zysków kapitałowych). W przypadku IKE prawo to nabywamy po osiągnięciu wieku 60 lat lub w niektórych przypadkach przy nabyciu uprawnień emerytalnych w wieku 55 lat.
W wypadku IKZE mamy do czynienia z dwoma ulgami. Pierwsza z nich to możliwość odliczenia wpłaconych środków od dochodu w danym roku, co w praktyce może stanowić nawet 1637 zł ulgi podatkowej za 2017 rok. Drugą ulgę otrzymamy przy wypłacie naszych środków zgromadzonych na IKZE po osiągnięciu wieku 65 lat. Nasze oszczędności zgromadzone na IKZE nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od dochodów kapitałowych (tzw. 19% podatkiem Belki), natomiast będą opodatkowane podatkiem zryczałtowanym w stawce 10%.
Po czwarte, jak zarządzać środkami zgromadzonymi w IKE i IKZE?
Uruchamiając konto IKE i IKZE nie jesteśmy skazani na dożywotnie korzystanie z oferty jednego podmiotu finansowego.
Możliwe są transfery środków pomiędzy instytucjami prowadzącymi IKE oraz „do” i „z” pracowniczego programu emerytalnego (PPE). Należy zatem pamiętać, że:
Osoba, która zdecyduje się na założenie IKE i po jakimś czasie nie będzie zadowolona ze sposobu prowadzenia konta przez daną instytucję finansową, będzie mogła w każdym czasie przenieść zgromadzony kapitał do innej instytucji.
Oszczędzający będzie mógł również przenieść środki zgromadzone w ramach pracowniczego programu emerytalnego na IKE w przypadku rezygnacji z dalszego uczestnictwa w programie i zakończenia pracy u pracodawcy prowadzącego ten program lub w przypadku likwidacji programu. Oszczędzający będzie mógł także dokonać wypłaty transferowej z IKE do PPE. Takie przeniesienie środków jest również zwolnione z podatku od dochodów kapitałowych.
Przeniesienie środków zgromadzonych na IKZE możliwe jest tylko do innej instytucji prowadzącej IKZE. Ustawa nie przewiduje możliwości dokonania wypłaty transferowej np. na IKE lub do PPE.
Po piąte, co dzieje się ze środkami zgromadzonymi na IKE i IKZE w przypadku śmierci oszczędzającego?
W wypadku IKE osoba uprawniona (osoba wskazana, spadkobierca, najbliższa rodzina oszczędzającego) może je wypłacić albo przenieść na swoje IKE, bądź do pracowniczego programu emerytalnego (PPE). W obu przypadkach środki te zwolnione są zarówno z podatku od dochodów kapitałowych, jak i z podatku od spadków i darowizn. W wypadku IKZE wypłata na rzecz osoby uprawnionej podlega zryczałtowanemu opodatkowaniu w stawce 10%.
Ogólnodostępne symulacje emerytalne wskazują na poważny problem. Stopa zastąpienia – czyli relacja ostatniej pensji do pierwszej emerytury – wyniesie od kilkunastu do niespełna 35 proc. Pomimo, iż popularność IKE i IKZE jest z każdym rokiem co raz większa, to nadal pokutuje brak ogólnej świadomości o potrzebie oszczędzania na emeryturę. Im wcześniej uzmysłowimy sobie powagę sytuacji i zaczniemy wykorzystywać powszechnie dostępne rozwiązania, takie jak omawiane przeze mnie dzisiaj IKE i IKZE, tym nasza emerytura będzie spokojniejsza i wolna od zmartwień finansowych.